Gestur nr. vertu velkominn í gagnabankann um leiki, íþróttir og reynslu.

Stórfiskaleikur

Einn eða fleiri eru hann í upphafi. Leikmenn sem eru hann, eiga að klappa á miðjunni eða syngja “Út, út allir mínir fiskar.” Þá hlaupa hin yfir völlinn. Þau sem klöppuðu eða sungu reyna að ná hinum og klukka þau. Þau sem nást eiga að hjálpa að reyna ná, verða stórfiskar eða bíða þar til næst er klappað út og reyna þá að ná. Seinni valmögleikinn virkar betur, það er að segja að bíða þar til næst er klappað eða sungið, því annars er leikurinn nánast búinn um leið og hann hefst! Hlaupi leikmenn ekki út þó búið sé að klappa má telja upp á tíu líkt og sekúndur líða og hlaupa eftir það að þeim. Mikilvægt er að ítreka við leikmenn að hefja leikinn á miðju vallarins. Ég man ekki hver kenndi mér stórfiskaleik fyrst en eflaust höfum við farið nokkrum sinnum í hann hjá Ingvari Jónssyni íþróttakennari mínum úr Víðistaðaskóla, síðar íþróttafulltrúa Hafnarfjarðar.

Tvíburar (Tvíburastjórfiskaleikur)

Sami leikur og stórfiskaleikur nema að iðkendur leiðast og meiga ekki sleppa því, hvorki þau sem eru að reyna ná eða ekki. Ef iðkendur hætt að leiðast eða missa takið gildir sama regla og sé búið að ná þeim. Þó annar tvíburinn sé klukkaður verða báðir að hjálpa að reyna ná.

Þríburar (Þríburastjórfiskaleikur)

Sami leikur og stórfiskaleikur, ef einhver er stakur í tvíburaleik má leyfa að vera þríburar, einnig má leika stórfiskaleikinn sem þríburar sem er þó mun erfiðara, reynir meira á samvinnu þremenningana. Fjórburar er enn eitt afbrigðið og fimmburar annað en þau afbrigði eru erfið, nemendur vilja missa takið, mjög erfið samvinna, sem veldur deilum.

...bura leikina lærði ég hjá samkennurum mínum Ragnhildi Skúladóttur og Antoni Bjarnasyni íþróttakennurum í Æfingaskólanum.

Keðja eða net

Sami leikur og stórfiskaleikur nema þau sem nást bætast við keðjuna eða netið sem er á miðjunni, með að leiðast. Keðju eða net lærði ég hjá samkennurum mínum Ragnhildi Skúladóttur og Antoni Bjarnasyni íþróttakennurum í Æfingaskólanum.

Frelsi í pottinn

Myndaður er pottur t.d. þríhyrningur, með því að draga kaðal fyrir horn í sal. Það reynist einna best en einnig má mynda hring í miðjum salnum. Meiri hætta er þó á árekstrum við það. Þrír til fimm eru fengnir til að vera hann, eftir fjölda nemenda. Þau sem eru hann er gott að afmarka með t.d. vestum eða böndum og hefja leikinn inn í pottinum með því að taka höndum saman og telja upphátt 10-20-30 uppí 100 og hlaupa þá og reyna að klukka hina. Leikmenn sem nást verða að fara inn í pottinn en hinir geta frelsað með að fara að pottinum og snerta hönd þeirra. Frelsi í pottinn lærði ég hjá Antoni Bjarnasyni íþróttakennara og samkennara mínum úr Kennaraháskólanum.

Spítalaleikur

Dregin er dýna að miðju vallar eða tvær dýnur settar einhverstaðar á völlinn. Dýnurnar eru spítalar og tveir til fimm iðkendur eru fengnir til að vera hann og er gott að merkja þá með vestum eða böndum. Þau sem eru hann fá það hlutverk að vera hálsbólga, magapína eða aðrir sjúkdómar og verða segja við hina um leið og þau ná þeim að leika það sem sagt er við þau með því að leggjast á bakið og veifa á hjálp. Leikmenn sem eru frjálsir geta orðið sjúkraflutningamenn með því að taka í hendur og fætur þeir sem eru sýkir og bera þá á spítala. Þegar þangað er komið verða leikmenn frískir t.d. með því að telja upp á tíu. Þennan leik man ég eftir að hafa séð fyrst hjá kennaranemum sem komu til mín í æfingakennslu í Æfingaskólanum.

Boðhlaup

Tveir til fimm í liði, virkar vel, þar sem leikmenn eru fara kóngulóagang stutta en skýra vegalengd, hlaupa venjulega eða afturábak, rekja, dripla eða halda á knetti, fyrir fram sig eða aftan bak. Ætli ég hafi ekki farið fyrst í boðhlaup í grunnskóla hjá Ingvari Jónssyni í Víðistaðaskóla.

Hlutverk

Iðkendur leika öll heimsins dýr, jafnvel blóm, bíla, sól, mána, ungabörn, eldri borgara, heimilistæki, húsgögn, tré, gras, sand, sjó, hafið, vatn, vind, blinda, heyrnarlausa, fatlaða, flugvélar, svifdreka, jeppa, dúkkur, sundkonur, -menn, fótboltamenn, -konur, körfuboltakonur, -menn, handboltamenn, -konur, siglingamenn, -konur, golfara eða annað. Virkar vel að láta nemendur fara tvær stuttar ferðir og segja síðan hvað eigi að vera næst. Best er að hafa sem mismunandi hlutverk í hvert sinn til að virkja hugmyndaflugið. Þetta kemur yndislega vel út á flestum stigum grunnskólans, verið alls ekki feimin við að prófa þetta á eldri nemendum. Einnig má láta nemendur vinna saman í hópum og búa til hlutverk eða listaverk. Hópstærðir eru einna besta fyrirkomulagið að hafa 2-4 í grunnskóla, nemendur ráða vart við að vinna 4-5 í hóp en að sjálfsögðu má reyna það. Eftir það fer samstaðan að vera nokkuð erfið og of mörg sjónarmið til að ná að taka ákvörðun en þau hafa gott að því að reyna, eiga eftir að glýma við það alloft í lífinu. Hlutverk man ég að við fórum í af ýmsu tagi hjá Mínervu á Laugarvatni.

Björn frændi

Einn til fimm iðkendur eru hann í upphafi leiks og þykjast sofandi í enda vallar eða í horni. Aðrir læðast að úr öðrum enda eða horni og spyrja nokkrum sinnum ertu sofandi björn frændi, þar til björn vaknar og reynir að elta þá sem spurðu að þeim punkti sem þau hófu leikinn á. Þau sem nást eiga að bætast við hópin sem reynir að ná. Björn frænda minnir mig að hafa farið í fyrst hjá Mínervu Jónsdóttur á Laugarvatni.

Blindrabolti og skotspónn

Leikmenn binda trefil fyrir augu, setja á sig skíðagleraugu sem búið er að mála inn í eða hafa annað fyrir augum t.d. svefnhlýfar sem notaðar eru m.a. í flugi. Hringlubolti er á miðjum vellinum í upphafi leiks, það er bolti með bjöllum inni í. Allir leikmenn hefja leikinn með einn bolta hver og rúlla þeim í bjölluboltann. Einnig er hægt að leika þennan leik án þess að hafa neitt fyrir augum, en með því að hylja augun fá leikmenn sýn inn í heim blindra. Sjónskertur samnemandi minn af Laugarvatni kenndi mér þennan. Leikurinn er stundum kallaður skotspónn þegar ekki er leikið með bundið fyrir augu.

Hringþjálfun

Útbúa má hringlaga þrautabraut, t.d. gengið á bekkjum, köðlum, hlaupið hindrunarhlaup, skriðið undir borð, klifrað eftir slám eða stöngum, sveiflað í köðlum, kollnýs á dýnu, handahlaup, klifrað í rimlum, stokkið yfir kubb, stokkið yfir kistu, kollnýs á kistu, hlaupið yfir hástökkdýnu, stokkið hástökk, langstökk með eða án atrennu, hoppað í gjörðum. Látið hugmyndaflugið ráða ferð og leggið brautina um allann völlinn, ekki leggja bara í hring heldur allskonar boga, nýtið allt svæðið en látið iðkendur fara hring eftir hring. Leysa má þrautirnar með ýmsum hætti, t.d. með tónlist og vinsælt er að láta nemendur “frosna” eða verða myndastyttur um leið og tónlistin stoppar eða er sett á pásu í stutta stund. Einnig er tilvalið að láta nemendur leysa þrautirnar með baunapokum á höfði, bolta í hönd eða rekja, spinna inn í tónlist og hin ýmsu afbrigði t.d. má hafa í sekt missi maður bolta, poka, stoppi ekki um leið og tónlist eða stígi út fyrir ákveðin áhöld, línur eða svæði. Í sekt má meðal annars hafa útskýrðar 5 armbeygjur, 10 kvið eða bakæfingar, 10 englahopp, 10 hnébeygjur, láta syngja eða aðrar æfingar. Ég lærði um hringþjálfun m.a. hjá Janusi Guðlaugssyni íþróttakennara á Laugarvatni, síðar námsstjóra Menntamálaráðuneytisins og í samvinnu við hann í íþróttaskóla barnanna á Áltanesi og síðar hjá Antoni Bjarnasyni íþróttakennara og samkennara mínum í Kennaraháskólanum. Anton stillti upp með okkur Ragnhildi Skúladóttur samkennara mínum mörgum mjög skemmtilegum hringþrautum enda hefur hann langa og góða reynslu af kennslu yngri barna í íþróttaskóla barnanna í Kópavogi.

Stöðvaþjálfun

Útbúa má hinar ýmsu stöðvar þar sem iðkendur vinna t.d. 2-5 á hverri stöð. Unnið er í ákveðin tíma á hverri stöð og síðan fært sig á næstu stöð. Virkar vel með tónlist og fært um leið og tónlist er lækkuð eða sett á pásu. Ég lærði um hringþjálfun m.a. hjá Janusi Guðlaugssyni íþróttakennara á Laugarvatni.

Fimmdimmalimm

Fimmdimmalim virkar oft vel og er athyglisvert að sjá jafnvel óþekkustu einstaklinga hópsins hve þægir þeir geta orðið í þessum leik. Okkur hefur gengið einna best að leika leikinn þannig að sá sem er fyrstur að þeim sem telur fær að telja næst. Annars er leikurinn nánast aldrei búinn og fer bara út í vitleysu. Einn er hann í enda vallarins, sá telur mjög hátt og skýrt ein, tveir, þrír, fjórir, fimm og snýr sér og segir dimmalimm. Hinir byrja í hinum enda vallarins og koma eins nálægt honum og þeir geta en um leið og hann snýr sér við eiga allir að frjósa eða vera eins og myndastyttur, hann má velja allt að þrjá til að fara til baka séu þau á hreyfingu eftir að hann segir dimmalimm, nema hann sjái áberandi fleiri, maður verður svolítið að stjórna því sum vilja vera velja endalaust að senda til baka og þá er ágætt að segja hámark þrjá til baka. Ég man nú ekki í svipan hvar ég fór fyrst í Fimmdimmalimm, enda held ég að sé farið í hann í flestum leikskólum.

Boltaleikir

Brennibolti eða “Brennó”

Völlur er afmarkaður t.d. með kaðli á miðjunni. Skipt er í tvö lið, forðist að láta kjósa, hætt við einelti. Betra er að skipta með því að gefa númer 1-2, eða segja einfalda röð og senda helming hópsins yfir á hinn völlinn. Einnig er ágætis aðferð að reyna skipta út frá hvernig lit iðkendur klæðast, hárlit eða öðru. Í enda vallarins hvoru megin er lína þar sem höfðingi, kóngur eða drottning á að vera í upphafi leiks hjá mótherjum. Mikilvæg regla er að hafa banna að teygja sig inn á völl andstæðingana. Dómari kastar bolta aftur fyrir sig eftir kaðlinum á miðju vallarins í upphafi leiks. Iðkendur reyna að grípa boltann sem er best að sé mjúkur svampolti og sá sem nær knettinum reynir að kasta honum í andstæðing. Fái maður knöttinn í sig frá mótherja færist maður til höfðingja og hjálpar honum. Þegar einn leikmaður á eftir að fá knött í sig fer höfðingi út, fær knöttinn og á tvö líf. Sé um oddatölu að ræða, færra í öðru liðinu má jafna leikin með því að fyrsti eða síðasti iðkandi sem er skotinn eigi tvö líf. Brennó er tilvalin undirstaða undir handbolta, gaman er að kenna börnunum að beyta líkamanum rétt til að skjóta, lyfta olnboganum í sömu hæð og öxlin eða aðeins hærra og beyta öllum líkamanum í skotið. Brennó er leikur með mjög skýrum reglum og virkar vel. Allir eru virkir og til að forðast að þau frekustu séu alltaf að suða um boltann er einfaldast að setja þá reglu að sá sem nær boltanum eigi að skjóta. Ætli ég hafi ekki farið í Brennó fyrst í Viðistaðaskóla hjá Ingvari Jónssyni íþróttakennara, einnig notuðum við Ragnhildur Skúladóttir hann mikið t.d. þegar við vorum með þrískiptann salinn, hægt var að skipta sal Kennaraháskólans í þrennt með tjaldi sem aðgreindi 1/3 og t.d. kaðli í 2/3, þá var tilvalið að hafa brennó í 1/3. Gamli góði litli salurinn í Lækjarskóla er tilvalin stærð fyrir Brennó. Enda hef ég heyrt að Geir Hallsteinsson handknattleiks stjarna, -þjálfari og fyrrum íþróttakennari Lækjarskóla hafi notað leikinn mikið þar, Geir varð síðar íþróttakennari í Fjölbrautarskólanum Flensborg í Hafnarfirði.

Fótbolti

Fótbolti er mjög vinsæl grein en því miður nokkuð plássfrek. Mörg íþróttahús grunnskóla er nánast of lítil fyrir þann fjölda sem þangað kemur til að hægt sé að spila og hafa jafn gaman af þessari grein og hægt er. Ég hef þó eins mikið af “aðlögunar” æfingum og hægt er, sendingar, rúlla knetti með fótum á ýmsa vegu, snerta, halda á lofti, skjóta innan fótar, utan fótar, rist, taka innköst, skalltennis, o.fl. o.fl. Allskonar þrautir eru líka frábærar í fótbolta. En leikrænar æfingar eru einna skemmtilegastar. Útitímabil í íþróttum nýtast vel í fótboltann. Ég lærði mjög mikið af Janusi Guðlaugssyni og tók hjá honum A, B og C stig KSÍ í þjálfun, ég þjálfaði einnig fótbolta á Áltanesi og í Bolungarvík.

Handbolti

Handbolti finnst mér aftur á uppleið, ég veit ekki hvort það sé að ég sé að flytjast aftur á æskuslóðir, Handboltabæinn Hafnarfjörð eða hvort það sé vegna endurvakningar eða lægðar Körfuboltans, ef hún er þá einhver. En það er annað mál, mín uppbygging á handboltatímum er að kenna að grípa, dripla, senda, láta telja sendingar bæði beint í brjósthæð og í gólf nálægt samherja. Síðan að fara í skot hvar sé best að hitt á markið, rammann, stökkva inn í teig á dýnu er æfing sem þræl virkar og er skemmtilegt, geta leikið sér af því heilu kennslustundirnar með ýmsur afbrigðum. Hafa einn í vörn tvo í sókn og öfugt og fjölga smátt og smátt. Uppbyggingin í leiknum er mikilvægt að kenna vel, fyrst að leyfa engum að fara út fyrir punkta línu sem eru í vörn til að þau læri hvað er vörn og hvað er sókn, annars vill leikurinn byggjast á maður á mann og fara í eintóma vitleysu til að byrja með. Ég kenni þeim sem eru í sókn að gefa á alla og öruggustu sendingarnar eru á manninn við hliðina, ekki langar sendingar á einhvern vin þarna lengst úti í horni þegar maður er í hinu horninu. Mikilvægt er líka að hvetja öll til að fylgja fram í sókninni og þora að skjóta og að skora. Taka fast á brotum en fara frjálslega með reglur til að byrja með, skref o.fl. það verður engin heimsmeistari í fyrsta sinn. Smátt og smátt fer leikurinn að verða skemmtilegri og mjög fljótt eftir að leikurinn þróast upp í vörn og sókn er gaman að leyfa einum að vera fiskari, fyrir utan punkta í vörninni og þau verða skiptast á. Allir að prófa, t.d. regla Nonni í horninu byrjar, síðan næsti við hliðina á honum, síðan Sara við hans og þá Magga við hlið hennar og svo framvegis. Ef þetta gengur vel, byggi ég næsta skref á að þau sem ná að fiska meigi fara í hraðupphlaup, þá þurfi ekki að gefa á alla. Ég lærði mikið á Laugarvatni í Handbolta og mikið hjá landsliðþjálfaranum sem kom með kynningar í Háteigsskóla, eitthvað sem önnur sérsambönd og félög ættu að taka sér meira til fyrirmyndar, þá leysti ég einnig handboltaþjálfara af á nokkrum handboltaæfingum í þjálfun í Bolungarvík.

Körfubolti

Var lengi ein vinsælasta íþróttagrein grunnskólans en áhrif NBA eru greinilega að dala. Körfubolti er vissulega enn vinsæl grein enda góður leikur sem íþróttakennari fann upp. Á marga vegu er hægt að kenna körfuboltann, mínir tímar hafa byggst upp á því að kenna sniðskot, vítaskot, fara í leiki eins og 21 og Asna í litlum hópum. Að spila í lokin er nokkuð sem er mikilvægt að hafa nánast alltaf, því það er mest spennandi, munum að lækka körfurnar hjá þeim yngri og hafa boltana hjá þeim ekki alltof stóra. Það kemur oft vel út og betur að lata spila marga leiki á eina körfu heldur en að láta lið bíða. Svali Hrannar Björgvinsson kenndi mér í vali körfuknattleik í íþróttakennaraskólanum einnig fékk ég góðan grunn hjá Ingvari Jónssyni íþróttakennara Víðistaðaskóla og körfuknattleiks frumkvöðuls í Hafnarfirði. Ég þjálfaði einnig Körfuknattleik á Bolungarvík og leysti þjálfara þar af í forföllum.

Blak

Er mjög skemmtileg grein, allir eru virkir, tekur nokkur skipti að kenna og eftir það gengur Blak mjög vel. Hægt er að kenna með ýmsum leiðum, fyrst megi grípa allar sendingar, síðan fækka því niður í sendingar yfir net og síðan bara fyrstu sendingu yfir netið. Einnig má leyfa eina snertingu í gólf til að byrja með. Mikilvægt er að kenna undirstöðuatiði, fleigs, fingurslags og uppgjafar og mér hefur reynst einna besta að hafa gula ódýra gúmítuðru bolta. En vissulega er besta leiðin að hafa alvöru leðurbolta þegar lið nær tökum á leiknum.

Sund

Ég er hand viss um það að ég get skrifað heila bók um sundið en ég ætla að láta nokkurskonar upptalningu duga hér. Fyrst ber að nefna aðlögun, leiki og leikföng. Mér finnst afar mikilvægt að sigrast á öllum vatnshræðslum í 1. og 2. bekk með ýmsum leikjum. Flestir leikir sem hér á undan eru upp taldir geta virkað en það sem ég hef einna helst notað eru stórfiskaleikur, tvíbura stórfiska leikurinn virkar en ekki eins vel og í sal. Eitur í flösku virkar vel í 3. og 4. bekk þar sem nemendur eiga að kafa eða snerta með fæti í milli fóta hinna í 3. bekk sjái maður einhverja vatnshrædda þar ennþá. Þegar maður sér að sá leikur virkar í 2. bekk er ekkert því til fyrirstöðu að reyna hann en í alla muni ekki reyna eitthvað sem þið vitið fyrirfram að verði of erfitt og getur því virkað fráhrindandi á frekara sundnám, hafið alltaf auðveldar æfingar með erfiðari, þannig að við byggjum upp sjálfstraust þeirra sem eru enn nokkuð vatnshrædd. Kviðkúturinn og sundtökin koma smátt og smátt inn, en er þó langt í frá aðalatriðið fyrr en seint í 3. og byrjun 4. bekk. Munið að eftir 4. bekk er fyrst gerð getið í markmiðsetningu um að nemendur syndi 25 metra bringusund. Ég er reyndar á móti þessu og leyni því alls ekkert hér, það er erfiðasta sundaðferðin og vissulega ágætt ef það tekst en ekkert að því þó það takist ekki, ekkert að því að geta frekar synt skriðsund eða skriðbaksund eða baksund eins og það heitir. Skólabaksundið er jafnvel mun auðveldara en bringusundið, sem er þó mikilvægt að byrja kenna snemma, það dreg ég ekki úr til að nemendur læri það þá einhverntíma almennilega enn í guðana bænum ekki hamast við það eingöngu án nokkurra annarra auðveldari sundtaka á þeim þroska sem ræður vart við þá samhæfingu sem til þarf, og það jafnvel bara vegna þess að leiðbeinandinn eða kennarinn kann það sund nánast eingöngu. Ég ætla nægja smávægilega upptalingu í bili, einfaldlega vegna þess að ég er að fara kenna, en fylli inn í eyðurnar þegar tími og efni berst. Hér er nokkur upptalning sem hægt er að fylla inn í eða nota.

Kafa, ganga, blása í gegnum gjarðir.

Fljóta á dýnum

Hoppa í laug

Stjörnuflot

Marglyttuflot

Marglyttuflot og rétta úr sér

Ganga og hlaupa í lauginni

Busla

Hoppa í botningum

10-20-30

Fljóta á bakinu

Fótatök

Sýnikennsla

Speglar

Armkútar

Froskalappir

Boltar

Vesti

Stokkbretti

Rennibrautir

Spyrna frá bakka

Snúningur

Stunga

Flugsund

Baksund

Skriðsund

Skólabaksund

Bringusund

Boðsund

Sundknattleikur

Sundfimi

Vatnsleikfimi

Siglingar

Ég hef alltaf sett siglingar inn síðsumar og á snemma sumars, siglingafélögin eiga ýmsa báta, ÍTR og einkaðilar sem hægt er að komast í samband við meðal annars á vef Siglingasambandsins sjá http://isisport.is/sil

Frjálsar

Ég hef alltaf sett inn boltakast, grinda-, hindruna-, sprett- og langhlaup, langstökk og hástökk hef ég alltaf haft á dagskrá og kennt þessi atriði bæði í hringþjálfun, stöðvum og haft einstaka sérstaka tíma í frjálsum. Mjög gaman er að komast t.d. að vori út á fjálsíþróttavöll og brjóta þannig upp kennsluna. Því miður hafa ekki allir skólar færi á því en það er þó vel hægt að hvetja til þess í ríkara mæli að farnar séu vettvangsferðir á næsta frjálsíþróttavöll. Skólahringur er eitthvað sem við setjum upp á hverju síðsumri og hausti, vori og upphafi sumars. Langhlaup eins og fjölþrepakönnun “píp test” er tvisvar á önn hjá mér og læt ég alla iðkendur taka könnunina. Tekin er tími þar og sett upp tafla um einkunn, sem hefur verið hvetjandi fyrir iðkendur. Okkur hefur tekist í þeim skólum sem ég hef kennt við að hafa hringi sem ekki þurfi að fara yfir götur, hægt að hlaupa á gangstíg alla leið. Stundum hef ég leyft nemendum að hjóla en það er þó varhugavert þegar verið er að taka tíma, man eftir nemanda sem datt, en hann meiddi sig sem betur fer ekki alvarlega.

Hjólreiðar

Skólahringir og ferðir.

Badminton

Er frekar plássfrek grein en oft mjög skemmtileg, hægt er að vera með ýmsar útgáfur, halda á lofti, ein sér, einn á móti einum, tvo og tvo saman, telja hve oft þau ná að halda á lofti. Kenna hvar völlurinn er, uppbyggingin í leiknum, gera æfingar með flugurnar, á höfði á spaða, leika þannig að farið sé útaf eftir að búið er að slá og annar taki.

Frispy

Hreint frábæran leik lærði ég af nemendum mínum um daginn. Hægt er að nota hverskonar frispydisk en öruggast er að nota gúmí hring eða svamp. Skipt er í tvö lið, ég hef bæði prófað að spila þetta í litlum og stórum sal og þetta þræl virkar á alla nema kannske helst 1. bekkur sem þarf að læra meira félagslegt áður en þetta gengur upp, en ekkert að því að prófa og prófa aftur. Með góðri kennslu og stuðning inn í bekk. Lið sækir fram með því að kasta disknum eða hringnum á milli sín, ef hann lendir í gólfi, vegg eða lofti fær hitt liðið hringinn, ekki má snerta andstæðinginn, ef samherji grípur utan vallar á þeim enda vallarins sem sótt er að fær liðið stig. Þetta er frábær leikur, allir virkir, bæði hægt að hafa tvo eða þrjú lið á bekk og ekkert að því að spila í litlum sölum.

Ratleikir

Til eru hinar ýmsu útfærslur af ratleikjum. Ég hef ekki farið í marga en reyni hér að rifja upp það helsta. Við Ragnhildur Skúladóttir íþróttakennari í Háteigsskóla vorum með ratleik í Öskjuhlíð sem Anton Bjarnason lektor í KHÍ útbjó með okkur og við létum nemendur í Háteigsskóla leysa allskyns þrautir. Nemendum var skipt í hópa. Stöðvum var dreift um hlíðina og á þeim voru verkefni sem nemendur áttu að leysa á blað sem þeir voru með. Þegar allar stöðvarnar voru komnar á blaðið sem nemendur voru með kom út ákveðið orð. Þetta gekk þokkalega en mikilvægt er að nemendur séu vel upplýstir og viti hvert þeir eiga að fara og koma í lokin. Við létum nemendur fá kort sem gekk ágætlega. Líka er hægt að fara í ratleiki með áttavita og gps staðsetningartæki. Staðsetningartækin eru alltaf að verða ódýrari og ódýrari og gaman væri að skólar hefðu aðgang að nokkrum slíkum. Nýjasti ratleikur sem ég man eftir var fyrir foreldra sex ára barna í Lækjarskóla þar sem þau áttu að fara í hópum um skólan og kynnast því sem þar var að sjá. Bráð snjöll hugmynd til að fá fólk til að vinna saman og skoða sig um. Að lokum minnist ég á ratleik sem Beinvernd sendi inn í skólana og er mjög vel uppsettur. Slíka leiki má útbúa um hin ýmsu málefni og er tilvalið samvinnuverkefni íþrótta og annarra málefna. T.d. er mjög auðvelt að útbúa ratleiki um sagnfræði, stærðfræði og í tungumálum svo fátt eitt sé nefnt. Reyndar væri gaman að hafa samvinnuverkefni líkt og að nemendur útbúi spurningar og svör í einhverri námsgrein og reyni síðan spurningarnar í íþróttatímum.

Ýmis leiktæki

Eflaust er hægt að skirfa óendanlegan lista yfir leiktæki en mig langar að gera tilraun til að setja saman lista sem gaman væri líka að fá innlegg inn í. Munið að senda leiki, leiktæki og annað efni sem ykkur finnst að eigi heima á vefnum til arnthorr@yahoo.com. Hér kemur stutt upptalning á þeim leiktækjum sem ég man í svipan eftir í von um að upptalningin víkki sjóndeildarhring einhverra og hún minni mig sjálfan á leiktæki:



Kaðlar

Kaðall

Sippubönd, munið að hafa mismunandi stærðir fyrir mis stór börn

Snúsnúbönd

Frispý, bæði til diskar úr svampi, plasti og hringir sem fljúga langt

Gjarðir, bæði til úr tré og plasti

Tvíslá

Jafnvægisslá

Hringir

Dýnur

Keilur

Kasthringir og eitthvað til að kasta þeim á

Handboltar

Körfuboltar

Fótboltar

Svampboltar

Flugvélar

Bátar

Tennisboltar

Blakboltar

Medisen boltar

Teygjur

Lóð

Hestar

Kistur

Kubbur

Bretti

Bekkir með krækjum fyrir rimla

Mörk

Súlur

Rimlar

Hendur

Fætur

Hoppuboltar

Vesti

Badmintonspaðar

Tennisspaðar

Badmintonflugur

Hjólabretti

Snúningsbretti

Jafnvægisbretti

Körfur

Fallhlýf

Boccia

Baunapokar

Stultur

Hástökkssúlur

Blaknet

Badmintonnet

Tennisnet

Tjöld

Borð

Stólar

Rólur

Vegasalt

Kastalar

Sandkassar

Leikjasafn

Hljómtæki

Kassettutæki

Geislaspilari

Hljóðnemi

Hátalarar

Geisladiskar

Kassettur

Útvarp

Fjarstýring

Blýantar

Blöð

Vagnar fyrir dýnur

Kerrur fyrir bolta

Svæði

Hægt er að skipta sal eða velli í 2 eða fleiri svæði og hafa á hverju svæði ákveðna leiki, t.d. hokký á einu svæðinu, hringþjálfun á öðru og fótbolta á því þriðja. Þetta virkar oft mjög vel. Skipt er eftir ákveðin tíma, þau sem voru í hokký fara í hringinn, þau sem voru í hringnum í fótbolta og þau sem voru í fótbolta í hokký. Tryggið að allir fái að fara í allt annars er hætt við að nemendur verði vonsviknir. Miðað við 40 mínútna kennslustund getum við gengið út frá að ef um þrískiptingu er að ræða er gott að hafa 10 mínútur á hverri stöð og í tvískiptingu 15 mínútur. Í fjórskiptingu er er tíminn kominn niður í um 8 mínútur á hverri stöð en þá verða að vera mjög stuttar útskýringar og helst geta notað uppstillingu áfram í næstu kennslustund því lítill tími er afgangs til að ganga frá.

Lið

Mjög margar aðferðir eru til við að skipta í lið. Margir kannast við að kjósa í lið. Varist þessa aðferð! Hætt er við að sömu einstalingarnir séu valdir síðast aftur og aftur og það þýðir mikla stimplun. Þessi aðferð kallar líka á það að nemendur verða velja á milli nemenda sem getur valdið miklu hugarangri og einelti.



Mun manneskjulegra er að gefa nemendum einfaldlega númer, 1-2 ef skipta á í tvö lið, 1-2-3 ef skipta á í þrjú lið eða 1-2-3-4 ef skipta á í fjögur lið. Með þessari aðferð er valið af handahófi, en þeir sem reynt hafa þessa aðferð reka sig ef til vill á að nemendur reyna að færa sig til að lenda með ákveðnum í liði. Því er gott að breyta af og til um aðferð við að raða í lið og segja áður en maður byrjar að raða í liðin að nú sé bannað að færa sig.



Önnur mjög einföld aðferð er að velja alla sem eru t.d. með einhvern lit í fötum fari verði saman í liði o.sfrv. Eða enn auðveldari aðferð að láta nemendur fara í einfalda röð og telja t.d. þessi fjögur séu saman, næstu fjögur o.sfrv. Enn ein aðferð er að velja tvo leikmenn til að fara á einhvern stað sem þeir sjá ekki til og gefa öllum öðrum númer sem þeir velja síðan til að koma til sín. Í þessari aðferð verður að láta þá sem fengu númerin raða sér þannig að ekki sjáist eftir hvaða kerfi þeim var gefin númer.



Öllum þessum aðferðum má kenna nemendum að nota svo þeir sjálfir velji af manneskjulegri hætti en eftir getu með þeirri stimplun sem það þýðir að vera valin síðastur. Ef til vill bendir einhver á að það sé besta leiðin til að fá jöfn lið sem nokkuð er til í og því er í lagi að hafa af þessa aðferð af og til en alls ekki alltaf. Við megum ekki gleyma að leyfa þeim sem eru góð í þeim leikjum sem spila á njóta sín, toppurinn á pýramítanum dregur aðra með sér.



Höfum þó hugfast að við erum ekki heimsmeistarar í fyrsta sinn, hver veit nema einhver sem jafnvel er valin síðastur í lið gæti orðið góður síðar eins og mýmörg dæmi hafa sannað í ýmsu greinum.

Hokký eða Bandý

Vinsælt er að leika sér í hokký, einn til fimm í liði er ágætt. Ekki hafa of marga því þá myndast oft löng bið eftir boltanum eða eftir því sem spilað er með. Þó er hægt að hvetja leikmenn til að sækja að boltanum og sýna að þeir séu fríir. Hægt er að spila með sérstökum kylfum og hokkýboltum. Boltarnir eru léttir og holir úr plasti með götum. Einnig er hægt að spila með: litlum boltum t.d. tennisboltum eða litlum gúmmíboltum, hring eða kokk eins og sumir kalla. Alltaf er gaman að skora mark svo hafið mörkin frekar stærri heldur en of lítil. Mörk er auðvelt að útbúa með keilum, súlum, venjulegum mörkum eða sérstökum litlum hokkýmörkum, einnig er ágætt að leggja leikfimi bekki á hlið en það skapar slysahættu, þó ég hafi aldrei lent í því að nemendur meiði sig alvarlega þá skulum við reyna draga úr hættum. Auðvitað geta slys gerst hvar sem er en okkar hlutverki er að reyna forðast þau. Mikilvægt er t.d. að útskýra fyrir nemendum að halda um kylfur með báðum höndum, halda kylfunum í gólfi eða að bannað sé að lyfta þeim upp fyrir hné. Gott er að útskýra að ekki sé gott að fá kylfur í fætur, eða jafnvel í andlit með tilheyrandi mari eða fari eftir kylfuna, slík útskýring fær þau til að hugsa um það hvernig þeim þætti sjálf að fá slík högg. Ekki hræðast að taka iðkendur út af t.d. í tvær mínútur til brjóti þeir reglur, ef þeir brjóta reglurnar ítrekað er ekkert til fyrirstöðu að taka þá út af það sem eftir er tímans. Munum eftir gula og rauða spjaldinu í íþróttum það skylja nemendur.

Póló eða sundknattleikur

Póló er vinsæll leikur í sundi sem hægt er að spila á marga vegu. Ekki er skylirði að hafa mörk þó vissulega sé skemmtilegt að setja þau upp eða útbúa sé færi á því.

Með mörk

Ég veit að til eru mörk í Sundhöll Hafnarfjarðar og Sundhöll Reykjavíkur. Einu 25 m innilaugum höfuðborgarsvæðisins, sú fyrri frá 1937 og sú síðar nefnda frá 1943. Við íþróttakennarar eigum að standa vörð um okkar aðstoðu, látum í okkur heyra um aðstoðu. Það er mun öruggara að kenna í innilaug en úti og höfum þær 25 metra, 12,5 og 16 og 2/3 nýtast ekki nærri eins vel. Það er ekki mikið mál að láta setja upp mörk til að hægt sé að fara í sundknattleik. Ein kennslustund t.d. fyrir áramót og önnur eftir áramót er tilvalið að spila alvöru sundknattleik. Skipt er í tvo eða fleiri lið, ágætt er að miða við svipað og í öðrum boltagreinum að ekki hafa of marga í liði, 4-8 er ágætt sem ætti að vera í samræmi við þann fjölda sem reglugerð segir til um að við kennarar meigum kenna fjölda nemenda það er 10-15 á hvern kennara. Betra getur verið að hafa 4 í liði og þrjú lið heldur en tvo sex manna lið. Láta eitt bíða, en prófið og skoðið hvernig virknin er. Hefjið sundknattleikin á því að merkja bæði eða annað liðið með sundhettum, hægt er að kaupa ódýrar og endingargóðar tau sundhettur, sem láta má þvo af og til í þvottavélum sundlaugana. Munið að láta þurka þær svo þær fúlni ekki. Eftir að liðin eru auðkennd með sundhettunum látið þá liðin halda í bakka þeim megin sem þeirra mark er og kastið boltanum, helst nákvæmlega í miðja laug og um leið og knötturinn lendir í vatninu meiga nemendur synda til að ná knettinum. Ágæt regla er að ekki megi snerta mótherja og ekki megi stíga í botn en þar sem því verður ekki við komið sökum grunnra lauga er hægt að segja að ekki megi taka skref, né standa upp. Ef mikill dýptarmunur er á vallarhelmingum er mikilvægt að skipta um mark í hálfleik. Það er líka ástæðan fyrir því að annað markið í Sundhöllunum sem hér að framan greinir er minna, það mark á að vera í djúpu lauginni. Nemendur læra helling að synda í svona leik og mörgum sem ekki finnst hin almenna sundkennsla skemmtileg fer að finnast hún skemmtilegri fyrir vikið ef þessir leikir eru af og til, gott er t.d. að hafa þá reglu að leikmenn megi reka knöttinn án þess að halda í hann eða jafnvel án þess að snerta hann. Það er vel hægt og gengur vel.

Án marka Sömu reglur og með mörk. Auðvelt og skemmtilegt er að nota allann bakkann sem mark. Mjög vel kemur út að nemendur verði að leggja boltann eða það sem spilað er með, getur líka verið t.d. armkútur á bakkann og þannig fái þeir stig.

Af og til er líka í lagi að leyfa nemendum að snertast, leyfa t.d. strákunum að fá smá útrás með því að takast á. Það verður þó að fylgjast með slíkum leik en ég hef oft reynt þetta algerlega án slysa, auðvelt er að kenna þeim hvað má og hvað ekki. Þetta finnst þeim mjög gaman.

Vatnsleikfimi

Vatnsleikfimi er hægt að gera á hvaða aldurskeiði sem er, þá er unnið með mótstöðuna í vatninu með allskonar hreyfingum. Tilvalið er að breyta út af hefðbundinni sundkennslu og hafa tíma af og til í vatnsleikfimi. Sem dæmi má láta færa fót fram og aftur þegar staðið er með hinum fætinum og haldið í bakkann með annari hendi. Annað dæmi um æfingu er að færa hendur saman og sundur með beina eða bogna arma undir vatnsyfirborðinu. Notið hugmyndaflugið hvaða æfingar eru teknar fyrir hverju sinni, einnig væri gaman að fá æfingasafn sent hingað inn, æfingar sem virka og eru vinælar.

Vatnsballet

Syncro swimming er mjög vinsæl íþrótt erlendis en hefur þó átt erfitt uppdráttar hér á landi. Ég held að sé þessari grein sinnt væri hægt að ná inn góðum hópi. Líkt og í öðrum greinum þarf þjálfara og hóp. Um leið og aðstaða og þjálfari er komin og starf sem þetta auglýst held ég og reynsla mín er af hinum ýmsu greinum íþrótta að þá fer greinin af stað. Ég hvet sund-, ballet og fimmleika áhugamenn um að skoða þennan möguleika mjög vel. Syncro er Ólympíugrein. Ég hef af og til reynt hinar ýmsu æfingar, flot og kúnstir sem virka mjög vel og nemendur finnst skemmtilegar.

Dýfingar

Dýfingar er hátt skrifuð íþróttagrein erlendis en hefur því miður ekki náð útbreiðslu hér á landi svo einhverju nemi. Til eru þó nokkur stökkbretti, meðal annar í Sundhöllinni í Reykjavík, einu 25 m innilaug Reykjavíkur þar er 3 metra hátt bretti sem vekur ávalt mikla lukku meðal skólanemenda og er það eitt það vinsælasta leiktækið þegar er frjálst í sundi. Nemendur sigrast líka á miklvægum hlutum á brettinu, líkt og loft- og vatnshræðslu. Þeim eykst sjálfstraust og ég get tvímælanlaust mælt með háum brettum. Það þarf ekki að vera mjög dýr kostnaður að setja upp há bretti við laugar en dýpt laugana verður að vísu að vera nokkuð djúp. Erlendis eru mjög mörg bretti í mismunandi stærðum, ég hef séð og reynt við ýmsar laugar frá 1 - 15 metra. Keppt er meðal annars í dýfingum á Ólýmpíuleikum.

Tennis

Erfitt er að nýta litla sali í tennis en þó er mikilvægt að gleyma ekki þessum skemmtilega leik. Það er hægt að hafa Tennis á útisvæðum eða í sal og hafa líkt og ég reyndi um daginn að hafa útsláttarkeppni í litlum sal. Nemendum fannst það mjög skemmtilegt og ekkert að því að heill bekkur með yfir 25 nemendum þyrfti að bíða á meðan tveir spiluðu, sá sem tapaði settist hinum megin í salnum og þannig koll af kolli. Við megum ekki festast í því að alltaf þurfi allir að vera á fullu og gleyma svona skemmtilegum greinum. Drengur kom til mín sem var að æfa Tennis í Tennishöllinni í Kópavogi og spurði hvort hann mætti koma með spaða sem ég leyfði honum og þetta var mjög skemmtileg kennslustund, auk þess sem við ræddum við hann um tennisæfingarnar í von um að fleiri fari að æfa. Munum að kynna sem flestar greinar yfir veturinn, í þessu samhengi man ég eftir rannsókn prófessors er sýndi að þeim mun fleiri æfingar á viku þeim mun betri námsárangur í skóla. Höfum það sem markmið að koma sem flestum til íþróttafélagana. Margar æfingar er hægt að gera í tennis og minni ég á kaflann um Badminton en einnig væri gaman að fá meiri tenniskennslu t.d. í námi hjá ÍSÍ og ÍKÍ, núverandi KHÍ.

Vikur

Ágætt er að skipuleggja veturinn út frá 4-8 vikna tímabilum. Þetta þýðir að t.d. fyrstu 6 vikurnar sé annar tímin í vikunni úti, þar sem hlaupin er skólahringur eða hringir síðan farið í t.d. í knattspyrnu, körfuknattleik eða önnur leiktæki. Hinn tímin í vikunni væri t.d. Handknattleikur inn í sal. Þetta kemur vel út til að kenna greinarnar. Þegar alltaf er skipt um grein verður erfiðara að fylgja eftir því sem var verið að kenna í fyrra skipti en mikilvægt og gott er líka að skjóta inn í örðum greinum af og til, ekki er nauðsynlegt að vera svo stíf á skipulaginu að ekki sé hægt að breyta út af því. Það er líka nauðsynlegt að reyna fara yfir sem flestar greinar, en ekki nauðsyn að fara í þær allar á öllum aldursviðum, auðvitað virka greinar og leikir mis vel á hverju aldurskeiði en verið þó alls ekki feimin við að prófa ykkur áfram. Leikir sem stundum eru kallaðir smábarnaleikir virka stundum mjög vel á eldri nemendur og öfugt.

Viðvera

Mjög mikilvægt er að halda vel utanum viðveru nemenda. Eftir því sem við skráum betur erum við betur undir búin að gefa umsagnir og þekkjum nemendur betur. Ég hleypi nemendum inn í sal úr búningsklefum nær undantekningarlaust þegar 4-6 mínútur eru liðnar af kennslustundinni og út þegar svipaður tími er eftir. Ég er alltaf í húsinu þegar kennslustund á að hefjast samkvæmt sundatöflu en hef mjög strangar reglur um það að nemendur eigi alls ekki að fara í sal áður en ég hleypi þeim inn. Nú segja ef til vill einhverjir að ansi stutt sé eftir af kennslustundinni sem er rétt, en við erum að vinna með skynfærin í skólaíþróttum og ég man eftir því að Janus Guðlaugsson námsstjóri í íþróttum færði rök fyrir því að mun betra væri að hafa tvær til þrjár kennslustundir á viku á mismunandi dögum heldur en að hafa eina áttatíu mínútna kennslustund. Nemendur þurfa ákveðinn tíma til að klæða sig í íþróttafötin og við verðum að gefa þeim þann tíma, ekki vera svo bundin við skipulag töflunnar að þegar önnur kennsla á að ljúka að þá eigi okkar kennsla að hefjast. Það gengur ekki upp og við megum ekki falla í þá gryfju sem ég hef því miður alltof oft séð kennara gera að vera sífellt að reka á eftir nemendum. Nemendur og annað starfsfólk skólana, meðal annars bað- og gangnaverðir eiga rétt á því eins og við að fá sínar frímínútur og við skulum virða þær, ekki hleypa nemendum inn í búningsherbergi þegar þeir eiga að vera í frímínútum, þá erum við líka að mismuna nemendum því að sumir eiga í töflu alltaf að koma í íþróttir þegar samliggjandi tímar eru.

Ég hef undanfarin ár merkt við í dagbækur skólaíþrótta en í ár prentaði ég út úr Stundvísi forritinu nafnalista með auðum hólfum og lóðrétt eða langsum ef svo má að orði komast á blöðin og set í möppu, það finnst mér mun snyrtilegra en krotið í dagbækurnar sem eru ansi litlir reitir. Ég skrifa síðan neðst undir nafnalistanum hvað var í viðkomandi kennslustund sem merkt er efst með dagsetningu. Þetta auðveldar líka yfirsýn yfir hvað hver bekkur hefur fengið og samræmir aðgerðir kennara og bekkja. Ef tveir íþróttakennarar kenna sama bekk, annar einu sinni í viku og hinn annan, getur þetta reynst líka gott kerfi til að hafa ekki sömu áherslur tíma eftir tíma, sem er að vísu ekkert að.

Merkingar sem ég notast við:

. mætt á réttum tíma

x fjarverandi

/ horfir á

s seint

b brottvísun

f fór

Ef nemandi sem horfir á er með miða eða tilkynnt frá forráðamanni set ég t eða m við / merkið. Ef nemandi hefur hins vegar gleymt íþróttafötum heima set ég g eða e sem þýðir þá gleymdi íþróttafötum heima eða ekki með íþróttaföt. Ákveðið kerfi er á í Lækjarskóla sem skylar ágætis árangri gulur miði er einn af mörgum liðum sem segir ekki með íþróttaföt og þeim miða er skilað til umsjónarkennara sem fylgir málinu eftir. Auðvitað getur komið fyrir að nemendur séu stöku sinnum ekki með íþróttaföt og yfirleitt er við foreldra að sakast en þá er einnig mikilvægt að minna þá á hvenær séu skólaíþróttir. Ég hef farið frjálslega með þá reglu hvort nemendur megi vera með, sem ekki séu með íþróttaföt en yfirleitt læt ég þá horfa á og nánast aldrei að vera með alla kennslustundina, nemendur svitna það mikið að það er ekki rétt. Þetta auðveldar mér yfirsýn að merkja vel í viðveruskrá m.a. þegar kemur að umsögn og til að sjá hvaða nemendum þarf að fylgja eftir bæði hvað slæma og góða ástundun varðar. Gleymum aldrei að hrósa, festumst ekki í því að vera sífellt að skammast. Á unglingastigi skila ég vikulega viðveruskrá til skólaritara sem lætur mig nánast daglega hafa tilkynningarlista sem ég færi jafnóðum inn í og ritari fer yfir viðveruskránna sem færð er síðan inn í Stundvísi forritið og nemendur fá einkunn fyrir skólasókn. Það held ég að sé mjög gott og kemur í veg fyrir sífelld skróp sem vilja fara fram hjá skólanum séu hlutir ekki skráðir vel. Reglulega skila ég yfirliti til allra umsjónarkennara, frá 1.-10. bekk af viðveruskrá þeirra bekkja og kunna þeir því bestu þakkir. Þetta kerfi hefur skilað sér í góðu upplýsingastreymi og eftirfylgni sem skilar sér í góðum mætingum og virkni í tímum og að auðveldara sé að grípa inn í vandamál áður en þau eru orðin að stórvandamáli. Brotvísun úr tíma er tilkynnt umsjónarkennara, skólastjórn og forráðamönnum náist í þá tafarlaust auk þess sem hún er sett á gulan miða. Komið hefur fyrir að nemendur gangi úr kennslustund, í algjörum undantekningartilvikum og er það tilkynnt tafarlaust og merkt í viðveruskrá.

Mér finnst reyndar margir kennarar ansi aftarlega í tækninni þegar þeir geta ekki nýtt sér tölvukerfin til vinnuhagræðingar en tvöfalt kerfi er mikilvægt ekki er gott að skrá heldur bara í tölvuna, við þurfum að vita nákvæmlega hverjir voru í kennslustund t.d. þegar kviknar í. Munið því að skrá á pappír, þið takið ekki borðtölvur með ykkur út. En framtíðin er ef til vill þráðlausar fartölvur sem væri draumurinn og mér skylst að séu komnar í marga skóla, gaman væri að heyra af því hvort einhverjir íþróttakennarar séu farnir að nota slíkt.

Kannanir, mælingar og próf skrái ég líka í viðveruskrá og upplýsi um til skólastjórnenda, umsjónarkennara, nemenda og forráðamanna.



Víxll

Með þessu orði á ég við skipulag er byggist á því að hafa eina grein þennan dag og annan næsta. Ákveðna leiki, hringi, stöðvar eða annað. Kostur við þetta er fjölbreyttni en ókostur að erfitt er að fylgja eftir því sem verið er að kenna. Mér finnst mikilvægt að leggja ákveðna þætti inn og fylgja þeim eftir en víxla af og til því eru víxl kerfi og viku kerfi í bland mjög gott. Ókostur við víxlkerfi er líka ef eitthvað fellur út þá vilja greinarnar gleymast sem áttu fyrirfram ákveðið að vera á þeim dögum.

Stundatafla

Skipulag þar sem víxlað er mjög ólíkum aldri í töflu er óþolandi í uppstillingum í sal, t.d. að hafa 10. síðan 1. síðan 8. og þá 2. bekk. Mjög ólíkar áherslur eru á milli þessara bekkja bæði hvað kennsluaðferðir og uppstillingar í salnum varðar. Tökum dæmi fyrir 1. bekk er mjög gott að hafa hringþjálfun eða stöðvar með leiktækjum en fyrir unglinga leiki og knattleiki og síðan kemur kannske aftur 2. bekkur sem eru svipaðar áherslur og hjá 1. bekk. Það væri mun betra að hafa samfellu í uppstillingu í tölfunni. Ég er viss um að flesir sérgreinakennara kannast við þennan vanda og við verðum að standa fast á því til að skipulag okkar verði markvisst að svona uppröðun í tölfu sé með algerum undantekningum og helst ekki. Ég veit að oft er erfitt að öll taflan sé eins og við viljum, það eru nokkrir þættir sem hafa áhrif en ég vona að þetta vekji okkur enfrekar til umhugsunar. Mig grunar að við vitum þetta flest, líka skólastjórnendur en ef til vill er talað um þetta í lokuðum hópum. Ræðum þetta innan okkar fagfélaga og fáum þau í lið með okkur.

Íþróttaval

Ég hef í nokkur ár kennt íþróttavali. Bæði tekið fyrir bóklega tíma og verklega. Í bóklegu tímunum kynnti ég námsleiðir á íþróttabrautum og kennaranám og fór í undirstöðuatriði þjálfunar. Til eru námsbækur en verklegu tímarnir nýtast mjög vel, þar sem nemendur velja um íþróttagreinar. Þetta er val og meiri hreyfing er af hinu góða.

Klúbbar

Félagsstörf í skólunum bjóða upp á ýmsa möguleika þar á meðal að hafa íþróttaklúbba. Ég er að fara af stað með íþróttaklúbb tvisvar í viku, einu sinni fyrir stúlkur og einu sinni fyrir drengi í 8.-10. bekk. Ég hef líka tekið að mér svipaðan klúbb fyrir nemendur í 5.-7. bekk sem gekk líka mjög vel. Um að gera er að nýta íþróttahúsin og að auka hreyfingu ungmenna er af hinu góða. Nemendur geta í samráði við kennara skipulagt hvað þeir vilja hafa í hverjum tíma og þeir sjá sjálfir um að auglýsa klúbbinn í samstarfi við félagsmálastjóra og nemendaráð.



Laun

Mér finnst rétt að minnast á jákvæða þróun í launamálum, ég tók mér ársleyfi 2000 og var megnið af því ári erlendis, en þegar ég kom til starfa að nýju höfðu laun hækkað nokkuð en verðlag á neysluvörum höfðu líka hækkað verulega á landinu. Laun eru enn allnokkuð hærri í nágrannalöndunum í kennslu og enn hærri í mörgum löndum. Hættum því ekki launabaráttu fyrir bættum kjörum og betri aðbúnaði til kennslu bæði fyrir kennara, nemendur og annað starfsfólk skólana sem skilar sér út í þjóðfélagið. Frábært er hjá umsjónarkennurum að ná eins og ég hef heyrt 2 launaflokkum aukalega vegna foreldrasamstarfs. Mig langar að vekja athygli sérgreinakennara á því sem ég heyrt mörg okkar ræða um að álag sé mikið á okkur. Umsjónarkennarinn er yfirleitt með 15-30 nemendur en sérgreinakennarinn þarf oft að sinna skólanum eða nánast öllum nemendum skólans, fleiri hundruð nemendum. Við sérgreinakennarar þurfum að skila umsögnum, sumir hverjir einu sinni á ári aðrir tvisvar eða oftar. Persónulega finnst mér að skila umsögnum eða vitnisburði einu sinni á ári alltof lítið, við erum að kenna nemendum sem við verðum að upplýsa forráðamenn, þá sjálfa o.fl. um námsframvindu. Við þrufum líka að benda á hverja þarf að ræða sérstaklega við í foreldraviðtölum. Þarf að vera upplýstur á öllum stigum, yngsta stigi, miðstigi, unglingastigi og nýjasta stiginu list og verkgreinasviði sem er komið á í mörgum skólum er mjög af hinu góða. Það svið er að gott svið sérstaklega fyrir sérgreinakennara því þar fá þeir vettvang til að ræða sín sérmál. Oftast er verið að ræða hluti á öðrum stigum sem koma sérgreinakennurunum síst við. Ég er alls ekki að gera lítið úr því að umsjónarkennarar fái aukalaunaflokka, þeirra upplýsingastreymi þarf líka að vera gott en ég vil að við lærum af þeim og nýtum okkur þeirra rök fyrir því að við þurfum líka ða upplýsa um okkar störf. Ánægjulegt væri að fagfélögin kæmu í ríkari mæli að álagsmálum sérgreinakennara. Auk ofangreinds upplýsingamála bendi ég á að varðandi fjöldann og erfiðra nemenda las ég um rannsókn sem Íþróttakennarafélagið lét gera í íþróttahúsum. Þar kom fram að hávaði náði oft yfir leyfinleg vinnumörk. Gaman væri að heyra hvernig þessu er háttað á þínum vinnustað og hvað þér finnst um öll þau áreiti sem eru í þínu starfi. Upplýsingum verður safnað saman og settar hér inn í þetta gagnasafn.

Sýnikennsla

Oft er gott að kennari sýni sjálfur en líka mikilvægt að láta nemendur sýna. Varist að velja alltaf sömu nemendur til að sýna og reynið að velja að handahófi. Ein ágæt aðferð er t.d. að loka augum, snúa sér í nokkra hringi og velja einn með lokuð augun, yngri börnum finnst þetta mjög sniðugt t.d. að spyrja hópinn eru krakkarnir hérna og ganga frá þeim og svo koll af kolli þar til þau kalla já eða nei. Þessi aðferð er líka ágæt þegar valið er hverjir meiga vera hann.

Verann

Að fá að vera hann getur verið mikið kappsmál fyrir marga og sárt að fá aldrei að vera hann. Ein ágæt aðferð er t.d. að loka augum, snúa sér í nokkra hringi og velja einn með lokuð augun, yngri börnum finnst þetta mjög sniðugt t.d. að spyrja hópinn eru krakkarnir hérna og ganga frá þeim og svo koll af kolli þar til þau kalla já eða nei. Þessi aðferð er líka ágæt þegar valið er hverjir meiga vera hann. Önnur aðferð er ágæt að láta nemendur velja númer frá einum og uppí ákveðna tölu og sá sem er næst tölunni sem kennari velur fær að vera hann. Þessari aðferð er þó erfitt að beita þegar margir eru í hóp. Stundum er líka í lagi að setja hver vill vera hann og þá fær sá sem er fyrstur eða tveir fyrstu að vera hann. Það er allt í lagi að láta tvo eða fleiri verann. Önnur aðferð sem ég man í svipan eftir að hafa beitt er að láta alla hlaupa yfir og sá sem er fyrstur eða síðastur fær að vera hann. Í þessu líkt og öðru er fjölbreytnin mjög mikilvæg. Reyndu að hafa það fjölbreyttar aðferðir að nemendur sjái ekki hvaða kerfi verður notað og geri nýtt sér það til að svindla.

Geymsla

Í áhaldageymslu er mikilvægt að halda reglu og að nemendur leiki sér ekki þar inni heldur sæki áhöld til að leika með. Þetta þarf ítrekað að segja nemendum og mikilvægt að fylgja eftir til að forðast að slys gerist á þessum stöðum sem gætu farið fram hjá kennara. Leyfið ekki nemendum sem eru ekki með íþróttaföt vera að leika sér í áhaldageymslunni. Ágætt er að nýta þá til að taka til en mikilvægasta reglan er að láta hópinn ganga frá eftir sig og setja áhöld á rétta staði, þannig að aðgengilegt sé fyrir næsta hóp að ganga að áhöldunum. Það gengur vel á öllum aldurstigum að láta nemendur ganga frá, 1. bekkur og forskólaaldur þarf meiri aðstoð en getur vel gengið frá eins og aðrir nemendur. Mikilvægt er t.d. í upphafi skólaárs að sýna nemendum hvar hlutirnir eigi að vera og hvernig eigi að koma þeim fyrir.

Ég hef alveg tekið fyrir að geyma úr, hálsfestar eða annað í vasa mínum þegar kennsla er. Ég læt nemendur fara með þetta fram til baðvarða sem hefur hyrslur eða eins og í einu íþróttahúsa sem ég man eftir skápa í andyri þar sem nemendur geta geymt verðmæti og sett aur í sem þeir fá til baka þegar þeir sækja verðmætin. Þetta hefur að sögn starfsfólks þess hús gengið vel, því þau voru að byrja hafa svipuð vandamál og ég bíst við að við kennara könnumst við þegar við geymdum fyrir nemendur verðmæti, nemandinn gleymdi að sækja þau til okkar að lokinni kennslustundinni og við tökum jafnvel ekki eftir því fyrr en við erum komin heim eða þegar við ætlum að þvo fatnað okkar næst og þá munum við ekki eftir því hver bað okkur um að geyma hlutina.

Búningsklefar

Helsta vandamál búningsklefana er skortur á starfsfólki sem getur gætt þess t.d. að einelti sem er því miður staðreynd að á sér stað í mjög miklu mæli í búningsklefunum stað. Nú er ég alls ekki að segja að það starfsfólk sem fyrir er í íþróttahúsum geri ekki góð störf og ekki heldur að þetta sé nýtt vandamál, en það er samt sem áður staðreynd og hvað sem við getum gert til að leysa það væri af hinu góða. Þegar fullorðin manneskja er til staðar og hefur eftirlit í klefanum eru minni líkur á einelti, grófri stríðni eða áflögum. Þetta kallar á að karlmaður og kona séu á vakt hjá hvoru kyni og einhver til að taka á móti þeim sem eru að koma í húsið. Á göngunum geta líka myndast einelti og læti. Við íþróttakennarar erum flestir sem ég þekki og starfsfólk húsana líka allt að vilja gert til að grípa inn í vandamál, þó skiptar séu skoðanir á því hvar okkar verksvið liggi, sumir vilja meina að við kennararnir eigum ekki að sinna baðvörslu né aðstoð á gangi og búningsklefum, við erum oftast að byrja kenna þegar aðrir eru í sturtu eða að klæða sig eða stilla upp áhöldum eða breyta til að undirbúa næsta tíma. Við eigum auk þess rétt á hléi milli kennslustunda. Mikið hreinlætismál er að nemendur fari í sturtu eftir hvern íþróttatíma en borið hefur talsvert á því að þeir geri það ekki. Gaman væri að heyra hvaða lausnir virka í þessum efnum. Ég hef stungið upp á því að baðverðir skrái nemendur niður sem fara ekki í sturtu en því hefur verið erfitt að fylgja eftir. Baðverðir þekkja vart nemendur og hafa ítrekað verið sakaðir um perraskap svo dæmi séu tekin. Ef til vill væri ráð að hafa uppeldismenntað fólk í þessum störfum en það er ef til vill ekki í samræmi við raunveruleikann, hvað þá að senda starfsfólkið á námskeið sem eflaust hefur verið gert þónokkuð af. Ég hvet fólk til að senda inn ábendingar varðandi þessi mál. Ég hef ekki orðið var við eins mikil læti í almenningstímum, í skólum og á æfingatímum, skyldi einhver munur vera þar á? Og hvað má betur fara?



Reglur

Ég hef stundum sagt að því færri sem reglurnar eru þeim mun minni læti. Það er tilgangslaust að setja haug reglna sem engin viðurlög eru við né vart mögulegt að fylja þeim eftir. Ég er þó hlyntur þeim reglum sem eru í íþróttamannvirkjum, gott er að hafa þau á spjaldi í andyri og búningsklefum og fara yfir þær af og til t.d. í upphafi skólaárs. Aðalatriði í þessu samhengi er þó að kenna nemendum að vera kurteisir og þá þurfa þeir ekki að hafa áhyggjur af því að brjóta reglur. Það er t.d. ekki kurteisi að reyna brjóta áhöld, glugga eða hafa hávaða. Síðan eru mikilvægar samskiptareglur eins og að rétta upp hönd þegar verið er að útskýra, hvort heldur er kennari eða aðrir nemendur. Ekki reyna yfirgnæfa hávaðan. Þegar svona almennar kurteisisreglur eru virktar gengur mun betur að kenna. Hamra þarf á þessu í nokkur skipti hjá ákveðnum bekkjum, aftur og aftur og beita t.d. þeim viðlögum að taka leikmenn út úr leikjum ef þeir trufla þegar verið er að útskýra og halda því áfram eftir að þeim er bent góðfúslega á það í fyrstu. Pössum okkur á því að verða ekki harðstjórar sem börnin verða hrædd við heldur látum þau skylja hvernig þeim þætti svona ókurteisi sjálfum. Ekki hræðast að taka iðkendur út af t.d. í tvær mínútur til brjóti þeir reglur, ef þeir brjóta reglurnar ítrekað er ekkert til fyrirstöðu að taka þá út af það sem eftir er tímans. Munum eftir gula og rauða spjaldinu í íþróttum það skylja nemendur.



Flauta

Gott er að hafa flautu við hendina, í vasanum eða um hálsinn. Það kemur sér vel af og til að beita henni. Hvort heldur er til að fá hljóð, athygli, gefa merki í leikjum, ræsa eða annað. Varist þó að ofnota ekki flautuna en kennið nemendum hvað þeir eiga að gera þegar þeir heyra flautið.

Tónlist

Mjög gaman getur verið að hafa tónlist af og til en alls ekki alltaf, þegar þarf að útskýra hvort heldur er kennari, nemendur eða leikir þar sem munnleg samskipti þurfa að eiga sér stað. Getur verið mjög truflandi og meiri hávaða valdandi að hafa tónlist. Í ákveðnum leikjum er þó mjög gott að hafa tónlist, m.a. stöðvum og hringjum. Í hringþjálfun er tilvaldið að láta nemendur gera æfingarnar þar til tónlist stoppar og þá verða allir frostnir eða myndastyttur, þetta finnst börnunum mjög skemmtilegt en mikilvægt er að stoppa stutta stund og ekki alltof oft. Við erum líka að vinna í ríkara mæli með skynfærin við að hafa tónlistina á. Í slökun getur líka verið gott að hafa rólega tónlist og látt. Varist að hafa of háa tónlist, til langtíma getur það aukið verulega á áreitin sem þú þegar hefur nóg af. Mjög gott er að hafa fjarstýringu á tækjunum sem notuð eru því að oft þarf að leiðbeina um leið og maður ætlar að stoppa tónlistina, en þó getur maður látið nemendur reyna fyrir sér í æfingunum og útskýrt þegar tónlistin stoppar. Maður nær nánast undantekningarlaust athygli nemenda mjög fljótt þegar tónlistin stoppar og maður áttar sig á því að það er nánast hljóð. Taktur tónlistarinnar er mikilvægur og textarnir eru líka mótandi vöndum því það efni sem við spilum, höfum það fjölbreytt.

Eyrnatappar

Eyrnatappar eða eyrnahlýfar heyrði ég um að væru úrræði sem Vinnueftirlitið stakk upp á eftir að Íþróttakennarafélagið lét gera hávaðamælingar á íþróttahúsum. Mig langar að prófa þetta og ætla upplýsa ykkur hvernig gengur. Oft er maður mjög þreyttur eftir einstaka tíma. Ef einhver hefur reynslu af því að nota eyrnatappa eða -hlýfar í kennslustund látið þá endilega vita hvernig gekk.

Fatnaður

Óskráð regla er að íþróttakennarar klæðist íþróttafatnaði í íþróttakennslu, ég held að almennt sé þessi regla virkt, en gaman væri að fá einhver vinnuföt. Ánægjulegt er að Íþróttakennarafélagið hefur sent út eina tvenna íþróttagalla síðustu 7 ár, en þeir duga nú vart til þeirra starfa sem við sinnum dag frá degi alla vikuna, við þurfum líka íþróttaskó, stuttermboli og útifatnað í útiíþróttir. Gaman væri að heyra frá kennurum hvort þeir hafi einhver fjárráð til að kaupa slíkt eða geti notað kvótan í þetta að einshverju leiti sem þeir hafa á ári til að versla fyrir.

Innkaup

Árlega þarf að endurnýja einhver áhöld. Gaman væri að heyra hvort kennarar fá að kaupa allt sem þeir vilja eða hvort mikið vanti upp á. Ég veit að til eru ýmis góð áhöld sem manni langar að nota, en þorir vart að leggja til að keypt verði vegna þess hve dýr þau eru.

Kynningar Kynningar á íþróttafélögum í nágrenni skólans eru afar mikilvægar. Ég hef ár hvert boðið félögum að koma með kynningar á sinni grein, félögin hafa takið jákvætt í þetta en hingað til hafa þó því miður ekki mörg látið sjá sig, með það að markmiði að þeir nái til sín iðkendum. Það er hagur skólakerfisins að sem flestir stundi íþróttir utan skólatíma sem innan og sem oftast. Rannsókn virkt prófessors sýndi að hérlendis væri samband milli þess að æfa íþróttir oft í viku og betri námsárangurs. Nokkur sérsambönd hafa sent kynningarfulltrúa, ég man í svipan eftir Glímusambandinu og Handknattleikssambandinu. Glíman var vinsæl eftir kynningu hennar og margir nemendur fóru á glímumót og unnu til verðlauna.



Glíma

Nokkur sérsambönd hafa sent kynningarfulltrúa, ég man í svipan eftir Glímusambandinu og Handknattleikssambandinu. Glíman var vinsæl eftir kynningu hennar. Kynningin fer í hnotskurn þannig fram að kennd eru mismunandi brögð, handtökin og að stíga. Glímusambandið hefur einnig staðið fyrir skólamótum sem hafa verið vel sótt. Ég hef fylgt þessari kynningu eftir með góðri undirtekt nemenda.

Hrós Hrós er eitt af því mikilvægasta í uppeldi. Þegar maður sér hlutina gerða VEL ekki endilega rétt eða eins og þú vilt hafa þá heldur að maður sjái einstakling leggja sig virkilega fram og reyna þá er gott að hrósa það kallar á að hann reynir aftur og jafnvel en betur. Maður getur hlutina með því að reyna. Passið ykkur þó á því að segja ekki þetta er gott hjá þér, þá getur þér virkað neikvætt, eins og það sé miðað við eitthvað. Segðu frekar einfaldlega hátt og skýrt gott eða mjög gott og meintu það. Krakkarnir lesa fljótt í gegnum tónin ef það er sagt meiningarlaust þá getur hrósið verið nærri sem refsing.



Refsing

Nánast jafn mikilvægt og hrós er refsing. Krökkarnir vilja að þeim sé refsað og hrósað. Ef þau brjóta af sér í leik eða fara ekki eftir reglum á að segja þeim það útskýra og KENNA. Þegar ljóst að reglurnar eru skýrar og skyldar og greinilegt að viðkomandi er að svindla eða trufla þá á að refsa meðal annars með gulu spjaldi út af t.d. í 2 mínútur eða rauðu spjaldi, farðu í sturtu og sestu fram. Það er þó algert neyðarúrræði að reka nemendur úr kennslustund. Við verðum líka að meta hvaða tilvik við tilkynnum en ég er á því að allt upplýsingastreymi til umsjónarkennara séu góðar upplýsingar eða hvað?

Fjöldi Mikilvægt er að reyna hafa ekki of marga nemendur í einu í íþróttasal eða laug. Tveir bekkir í einu þrátt fyrir að tveir kennara séu á staðnum er of mikið. Hávaðinn og lætin verða svo mikil að samskiptin sem eiga sér stað eru ekki rétt. Hvorki milli nemenda né milli kennara, nemenda og annars starfsfólks íþróttahúsins. Þrátt fyrir tjöld sem skipta má salnum niður með er aldrei fullkomin hljóðeinangrun í þeim og sjaldan er hægt að skipta þeim sölum niður jafnt. Það er því mikið betra kerfi þar sem einn bekkur kemur í einu og einn kennari. Svipaða sögu má segja um skólalóðina ef möguleiki er á að skipta nemendum niður er það mun betra en láta alla vera úti á sama leiksvæði. Fjöldi í bekk er líka mismunandi það munar miklu að vera með 10-15 nemendur líkt og reglugerð í sundi segir til um að hver kennari megi hafa vegna öryggissjónarmiða en að hafa allt að 30 nemendur í sal. Það munar miklu um fjöldan frá 20 uppí 30. Skólar þar sem stefna er að hafa ekki fleiri en 20 í bekk er góð stefna. Þá gefst færi á að sinna einstaklingnum betur. Auðvitað eru undantekningar sem afsanna þessa reglu, það getur gengið sæmilega að kenna hópi sem eru allt að 30 nemendur en verr í öðrum sem eru jafnvel færri nemendur. Mikilvægt er að gera sér grein fyrir vandanum og leysa hann ekki láta heilt skólaár eða jafnvel fleiri en eitt líða með of miklum látum í bekk sem bitnar á nemendum, kennurum og öðru starfsfólki, svo og þeim námsþáttum sem kenndir eru. Oft eru það einn eða fleiri erfiðir einstaklingar sem verður að reyna siða en ef það gengur ekki er mun betra að finna þeim önnur úrræði en að láta þá skemma hverja kennslustund á fætur annarri. Fjöldi íþróttatíma sem nemendur fá er yfirleitt þrír, tveir í sal og einn í sundi eins og stendur í aðalnámskrá. Ég hef kennt í skóla þar sem stefna var að nemendur fengju meiri íþróttir og er það mjög gott. Nemendur þar í 2.-4. bekk fengu þar þrjá íþróttatíma í sal sem kom mjög vel út. Ég er á því að eftir því sem íþróttatímunum fjölgar þeim mun betra skólastarf. Þetta smitar út frá sér í betri námsárangri í öðrum greinum, börnin fá meiri hreyfingu og verða virkari í örðum greinum fyrir vikið. Máltækið heilbrigð sál í hraustum líkama á hér vel við og rannsókn prófessors hefur sýnt að þeim mun fleiri íþróttaæfingar á viku þeim mun betri námsárangur.

Slæmt er ef einn kennari kennir einu sinni í viku og annar kennari hinn tímann á vikunni. Besta kerfið er að sami kennari kenni báða tímana. Hitt kerfið kallar á mikið skipulag og það eru breyttar áherslur frá kennara til kennara og það sem mikilvægast er að kennari sem kennir börnum aðeins einu sinni á viku kynnist þeim ekki nærri eins vel og sá sem kennir þeim tvisvar eða oftar á viku.

Samskipti

Mjög mikilvægt er að samskipti milli allra sem að skólanum koma séu sem allra best. Milli: Nemenda, kennara, foráðamanna, foreldra og alls starfsfólks skólana. Nýtum okkur nútíma tækni til að koma upplýsingum á framfæri en gleymum heldur ekki því að hittast og ræða málin. Skráum það sem við gerum og komum því á framfæri. Samskipti okkar sem að skólamálum koma líka af hinu góða sem og skólayfirvalda og til almennings, sýnum hvað við erum að gera.

Fimmleika bolti

Nútímafimmleikar byggjast meðal annars á æfingum með bolta og það er eitthvað sem maður hefur skotið inn í, í hinum ýmsu æfingum og stöðvum. Þetta er liður sem mætti fræðast meira um og nota meira, geri ráð fyrir að spuni að láta hugmyndaflugið ráða æfingum gæti virkað vel í þessum hluta. Nota má hverskonar bolta en ef til vill eru rauðir gúmmiboltar einna bestir í þessar æfingar. Dæmi um æfingar má reyna að láta boltana rúlla frá annarri hönd í hina, skoppa þeim, kasta hátt upp og grípa, grípa fyrir aftan bak, láta búa til æfingar með einn bolta nokkrir nemendur saman t.d. 2-4 í hóp. Láta þá leika eitthvað ákveðið, t.d. vatn, himinn, sjó, loft, tré eða hvað sem er. Þessar æfingar mætti líka nota í sundlaug, líkt og flestar æfingar og leiki sem á þessum vef er skrifað um.

Aðstaða

Aðstæður skapa afrek eru orð sem hafa ber í huga en við megum þó ekki vera svo stíf í afstöð okkar til bættra aðstoðu að við útilokum afrekin. Fjölmargar undantekningar sanna að íslenskir og erlendir íþróttamenn hafa náð á heimsklassa þrátt fyrir aðstöðuleysi. Mér er efst í huga Örn Arnarson og Eðvarð Þór Eðvarðsson. Örn æfir mest í 25 metra innilaug í Hafnarfirði en hefur þó aðgang að 50 m útilaug og æfir þar alloft í Kópavogi. Eðvarð æfði talsvert í 12,5 m innilaug í Njarðvík en hafði þó aðganga að og æfði oft í 25 metra innilaug á Keflavíkurflugvelli og 50 metra útilauginni í Laugardal. Knattspyrnumenn hafa náð langt og er Ásgeir Sigurvinsson mér efst í huga, þrátt fyrir að engin höll hafi verið hér fyrir knattspyrnu fyrr en síðustu ár. Handknattleikurinn hefur fengið allnokkra uppbyggingu sem er mjög af hinu góða enda ekki ófáir afreksmenn í þeirri grein. Í frjálsum íþróttum hafa Vilhjálmur Einarsson og Vala Flosdóttir bæði unnið ÓL verðlaun, Vilhjálmur silfur og Vala brons og Bjarni Friðriksson í júdó. Því miður erum við að missa fólk úr landi vegna aðstoðuleysis, skyldum við ná að ala upp enn fleiri afreksmenn með bættri aðstöðu? Hér veldi ég upp hugmyndum um bætta aðstoðu.

Sund

Sundhöll Hafnarfjarðar og Sundhöll Reykjavíkur. Einu 25 m innilaugum höfuðborgarsvæðisins, sú fyrri frá 1937 og sú síðar nefnda frá 1943. Við íþróttakennarar eigum að standa vörð um okkar aðstoðu, látum í okkur heyra um aðstoðu. Það er mun öruggara að kenna í innilaug en úti og höfum þær 25 metra, 12,5 og 16 og 2/3 nýtast ekki nærri eins vel. Þrjár aðrar 25 metra innisundlaugar eru á landinu, sú stærsta á Keflavíkurflugvelli á yfirráðasvæði hersins, ein gömul úti á landi og sú þriðja síðan 1980 í Vestmannaeyjum. Það er erfitt og beinlínis mjög hættulegt að kenna sund í útilaug á Íslandi, ég hvet til þess að fleiri innilaugar verði smíðaðar sem nýtast öllum. Talsvert margar 10-17 metra inni sundlaugar sem ég tel vera meira baðkör en sundlaugar eru til og reynsla hefur sýnt að þessar laugar eru mun minna notaðar en 25 metra laugarnar, enda geta nemendur sem komnir eru í 5 bekk margir hverjir spyrnt sér á milli bakkana í svo stuttum laugum. Ég kenni ekki sund á veturna í útilaug sök slysahættu, gufu, hálku o.fl. atriða. Ég hvet bæjarfélög að reisa fleiri 25 metra innilaugar og mjög ánægjulegt er að sjá fyrirhugaða 50 m laugar í Hafnarfirði og í Reykjavík, sem er löngu tímabært.

Knattspyrna

Hægt er að spila knattspyrnu í mörgum íþróttasölum en erfitt er að vera með stóra hópa nema í æfingum í litlum sölum. Glæsilegt er að sjá fótboltahallir rísa líkt og í Reykjanesbæ og heyra fleiri áform um slíkar hallir. Ég bendi á að þarna getur verið m.a. vettvangur fyrir fjölnota íþróttamannvirki t.d. samræma frjálsar og knattspyrnu undir einu þaki. Margir glæsilegir útiknattspyrnuvellir hafa risið, bæði gervi og venjulegt gras og nokkrir malarvellir eru enn við líði. Talsvert er af málbikuðum völlum við skólana, huga ætti að því að hafa frárennsli af heitu vatni undir slíkum völlum til að þeir nýtist betur, synd er að sjá vellina ísi lagða megnið af skólaárinu. Vellir sem frjósa nýtast vart nema síðsumars og snemma á haustin og vorin. Skólaárið stendur hæðst ófáa vetrarmánuði á Íslandi.

Handknattleikur

Sem betur fer er hægt að spila handknattleik í flestum íþróttasölum landsins, en þó eru nokkrir fulllitlir til þess. Talsvert er af málbikuðum völlum við skólana, huga ætti að því að hafa frárennsli af heitu vatni undir slíkum völlum til að nýta þá betur, synd er að sjá vellina ísi lagða megnið af skólaárinu. Vellir sem frjósa nýtast vart nema síðsumars og snemma á haustin og vorin. Skólaárið stendur hæðst ófáa vetrarmánuði á Íslandi. Gaman væri að sjá fleiri útivelli málaða bæði fyrir handknattleik o.fl. greinar.

Tennis Því miður eru ekki margir tennisvellir við eða á skólalóðum, það væri þó frábært að sjá. Oft sér maður slíka velli erlendis og til eru nokkrir vellir á landinu sem betur fer en synd er að sjá að þeir eru yfirleitt utan skólalóða. Salirnir eru flesir of litlir fyrir þá bekki sem þar eru til að spila tennis nema með löngum biðum.

Fimmleikar

Mjög ánægjulegt að sjá fimmleikafélögin fá sína sérhæfðu aðstoðu. Aðstaða sem myndi nýtast skólakerfinu einnig, ef menn sjá færi á að hafa slík mannvirki í námunda við skóla er það gott. Mikill kostur væri t.d. að komast í svampkrifju og almennileg trampólín svo fátt sé nefnt.

Siglingar

Mjög ánægjulegt hefur verið að fylgjast með uppbyggingu siglingaklúbbsins Þyts í Hafnarfirði þar er vettvangur fyrir skóla að koma og kynnast starfseminni. Hvort heldur sé þegar nógu heitt er til að fara með byrjendur að sigla eða kynnast siglingagreininni innan húsins þegar kallt er í veðri. Ýmsir spennandi bátar, segl og árar eru þar undir þaki. Ég hvet þó bæjarfélög til ef kostur er að hafa alla íþróttaaðstöðu sem næst skólamannvirkjum. Það væri draumaaðstaða að geta farið á nokkra mismunandi sérhæfða staði. Ég hvet fleiri bæjarfélög að reisa eða endurvekja siglingaaðstöðu sína.

Badminton

Vel er hægt að spila Badminton í flestum íþróttasölum landsins en sérhæfð aðstaða líkt og TBR er eflaust enn skemmtilegri og gaman væri að sjá fleiri slík hús rísa í nágrenni við skólana.

Skautahallir

Mér vitanlega eru til tvær á landinu, ein í Laugardalnum í Reykjavík og önnur á Akureyri. Mjög gaman væri fyrir skóla að hafa aðgang að skautasvelli en hægt er að fara í vettvangsferðir sem eru þó kostnaðarsamar og tímafrekar, sérstaklega þegar þarf að fara til annars bæjarfélags. Frábært væri að sjá fleiri bæjarfélög reisa skautahallir eða hafa halda úti skautasvellum, líkt og gert var á Akureyri til fjölda ára. Vinsældir listdans á skautum og íshokký íþróttanna hafa farið ört vaxandi og sýnir það svo ekki verði um villst þegar að aðstaða er reist.



Ég vara við að setja of marga nemendur saman á einum stað, jafnvel þó salurinn, völlurinn eða laugin sé nógu stór, það er þrátt fyrir ókosti skárra að hafa þessi mannvirki opin að hluta til fyrir almenning á sama tíma og kennsla fer fram heldur en að en að safna saman fjölda, þar sem fjöldin fer að verða tveir bekkir eða jafnvel fleiri á sama tíma, slíkt myndar of mikil læti. Sem óreyndum kennara fannst mér nokkuð óþægilegt að kenna á sama tíma sem vissulega er óþægilegra en að vera einn í sal eða laug en það venst. Vissulega er gott að breyta út af hefðinni, brjóta upp kennsluna og hafa sameiginlega tíma af og til og uppákomur og þá er gott að hafa aðgang að stórum húsum, laugum og sölum.

Hlaup í skarðið

Myndaður er hringur með því að leikmenn leiðast og snúa inn í hringinn. Einn er hann og hleypur umhverfis hringinn og flengir einhvern sem á að hlaupa í gangstæða átt og reyna ná í skarðið á undan þeim sem flengdi. Sá sem nær lokar hringnum og snýr út úr hringnum. Sá sem er hann eftir það hleypur og flengir næsta.

Reiptog

Ágætt er að hafa í íþróttasal 8-12 metra langan kaðal, sem hægt er að skipta salnum með og fara í reiptog. Ágætt er að setja band á miðju kaðalsins sem kennari heldur við og um leið og hann lyfir báðum höndum upp meiga leikmenn byrja að toga. Ágætt er að hafa ákveðnar línur sem allir leikmenn verða að vera komnir yfir til að andstæðingarnir teljist sigurvegarar. Mjög gott er líka að reyna aftur og mjög mikilvægt að jafn fjöldi sé í hvoru liði.

Skautar

Er ég kenndi í Reykjavík reyndum við árlega að fara í skautahöllina og reyndust þær ferðir heppnast með afburðum vel. Nemendur og kennarar kynntust á allt annan hátt og mjög gaman var að sjá krakkana á svellinu. Mjög gaman væri líka að fá skautafélögin til að kynna sínar greinar fyrir nemendum. Eflaust er hægt að fara á tjarnir eða plön á skauta og sleða. Ég man eftir því þegar ég var barn að ég lék mér alloft á sleða, er það enn gert í dag? Þar sem skólar búa svo vel að hafa svell í næsta nágrenni hvet ég til slíkra útiveru eins oft og unnt er. Munum að það þarf ekki endilega skautahöll til að hægt sé að fara á skauta en hallirnar eru vissulega af hinu góða og mættu vera mun fleiri.

Fimleikar

Ýmis fimleikaáhöld eru notuð í hringþjálfun og stöðvaþjálfun, t.d. dýnur, jafnvægis slá, kubbur, hestur og kista. Bretti eru oft sett við kubb, hest og kistu en mikilvægt er að kenna börnum að nota þessi áhöld. Það er mjög gott að sýna rækilega æfingarnar og oft gott að standa við eitt áhaldana og kenna öllum. Einnig getur verið mjög gaman að láta nemendur útbúa æfingar á dýnum og sýna. Nútíma fimleikar með gjarðir og bolta eru líka greinar sem sinna mætti í ríkara mæli, en ég hef þó skotið gjarðaræfingum inn hjá yngri börnunum af og til, t.d. húlla, snúa, rúlla, kasta og ýmsar hlaupaæfingar, hlaupa í kringum gjörðina eftir að henni er snúið og hlaupa um allt í sal og þegar flautað er eða tónlist stoppuð eiga allir að fara inn í sína gjörð eða finna sér félaga til að vera með í gjörðinni. Það getur verið mjög gaman og hollt fyrir krakkana að segja t.d. tveir, þrír eða fjórir saman í gjörðinni. Með þessu verða þau að snertast sem er hollt fyrir marga. Kennsla á kollhnýs, handahlaupi, arabastökki, handstöðu o.fl. er skemmtileg og ætti að gera meira af.

Vetrarferðir

Árlega fara flestir skólar í skíðaferðalög, mikilvægt er að kenna byrjendum og lengra komnum í brekkunum. Þrautabrautir eru frábærar og ættu skólarnir að leggja meira upp úr því að hafa einhverja dagskrá í gangi, þó að ákveðið frjálsræði sé vissulega líka af hinu góða. Engin vandamál hafa komið upp í nær 10 skíðaferðum sem ég hef farið í og blæs ég á þær hræðsluraddir sem ég hef heyrt háværa nokkra fullorðna einstaklinga tala um hættur í skíðaferðum. Þær eru ekki meiri en að ganga yfir umferðargötur. Mjög gaman væri að fá skíðafélög og -deildir að vera með fleiri kynningar á skíðasvæðunum. Það er alltaf gaman að fara í skíðaferðir og þeir kennarar sem fást til að fara með í síkar ferðir eru líka yfir sig hryfnir. Alltaf eru einhverjir sem vilja ekki fara með, en þá er einfalt að finna þeim önnur verkefni eða skylda alla til að fara, tilvalin vettvangsferð. Það má fara í skipulagðar gönguferðir á skíðasvæðunum, í poka- eða sleðabrekkur eða búa til snjókalla og snjóhús. Snjóbretti hafa átt vaxandi vinsældum að fagna og ekki er meiri slysahætta af þeirri reynslu sem ég hef kynnst. Mér finnst vetrarferðir mjög mikivægur liður í íþróttakennslu og leikjum. Þar sem skólar búa svo vel að hafa brekkur í næsta nágrenni hvet ég til slíkra útiveru eins oft og unnt er. Munum að það þarf ekki endilega skíðasvæði og lyftur til að hægt sé að fara á skíði en lyftur eru vissulega af hinu góða og mættu vera mun fleiri og á fleiri stöðum.

Skottaleikur Allir fá skott t.d. bönd sem skipt er í lið með, eða hverskonar stimla, jafnvel hægt að notast við sippubönd. Leikmenn eiga að hlaupa og reyna ná skotum af öðrum. Náist aukaskott má halda á því en ef maður hefur eitt eða fleiri í hendi og ekkert aftan á verður maður að setja skott aftan á sig. Missi maður skottið sitt og hefur ekkert í hendi má láta viðkomandi vera úr en besta aðferðin finnst mér vera að þá eigi leikmaður einfaldlega að reyna ná sér í skott. Það er leiðinlegt að vera úr eða þurfa að bíða.

Dans

Ég hef ef til vill gert lítið af því í gegnum tíðina að hafa dans en langar að prófa það núna, við lærðum fullt af dönsum í íþróttakennaraskólanum og gaman væri að rifja einhverja af þeim upp og kenna nemendum. Samkennari minn fór þó nokkrum sinnum í Magarena og við létum nemendur alltaf árlega marsera sem gekk alltaf ótrúlega vel. Tvo og tvo saman, í hringi og eftir ákveðnum leiðum í salnum, bæði er hægt að hafa einn bekk eða fleiri og reyndar mun skemmtilegra þegar eru margir. Hægt er að búa til allskonar flækjur og orma úr röðunum sem taka á sig hinar ýmsu myndir, best er að láta hugmyndaflugið ráða ferð.

Fallhlýf

Hægt er að gera ótrúlega skemmtilegar og fjölbreyttar æfingar með fallhlýf. Það er hægt að láta leikmenn halda í faldinn, beygja sig niður og rétta úr sér, fara undir fallhlýfina, láta hana fljúga upp í loft með að allir sleppi á sama tíma um leið og rétt er úr sér. Fara undir hana með að færa hana aftur fyrir bak og setjast á hana og þá er eins og verið sé í tjaldi. Hægt er að láta bolta ofan á fallhlýfina og láta hann skoppa í öldum og líka hægt að láta hann eða þá skoppa mjög hátt upp með stórum hreyfingum.

Trampólín

Eftir slys í íþróttakennslu þar sem féll dómur fyrir nokkru hef ég tekið þá afstöðu í íþróttakennslu að hafa ekki trampólín nema þegar ég stend allann tímann við það. Gleymum þó ekki að hafa það. Það eru svo óteljandi margar og skemmilegar æfingar hægt að gera á þeim. Því miður eru í flestum íþróttahúsum lítil eða jafnvel engin trampólín en risastór væri gaman að hafa.

Frjálst og val

Mig langar að enda upptalninguna á því að minnast á eitt af því sem mér finnst mjög mikilvægt í grunnskóla, það er að kenna börnum hreinlega að leika sér frjálst, ég held að þetta sé að verða enn mikilvægara í nútíma þjóðfélagi, ég heyrði í Kastljósinu athyglisverða rannsóknir, að börn leika sér ekki eins frjálst og var, ég hef einnig heyrt að sumir telji hreyfiþroska farið aftur en ég hef líka heyrt að félagsþroski hafi farið aftur. Hætt er við því að í markaðsþjóðfélaginu erum við að verða símötuð. Það þarf ekki að keyra okkur hvert sem er, það þarf ekki að leiðbeina okkur í öllu, það þarf ekki sífellt að vera mata börn. Leyfum þeim að njóta sín á eigin forsendum. Leggjum inn nokkra þætti og leyfum þeim líka að velja. Oft er ég með val, bolta þarna, leiktæki þarna og kaðla þarna svo einhver dæmi séu tekin, svo geng ég á milli, hvet þau og virki til að leika sér á eðlilegan og kurteisan hátt saman, án átaka og rifrilda, leyfa þeim að prófa, reyna og hvet þau áfram, ef ekki er nóg af áhöldum fyrir alla er einfalt að kenna þeim umburðalyndi og að leyfa félögunum líka að prófa. Þá verður þér leyft líka! Og þannig eignast þú vini sem þú getur leikið þér með. Eftir svona tíma hvort heldur er að hluta til eða heilu kennslustundirnar, sem er ekkert að því að hafa af og til ljóma börnin maður fær oft virkni hjá þeim sem draga sig stundum í hlé og þau verða virkari fyrir vikið í öðru sem þau fengust jafnvel ekki til að reyna áður, skyldi þetta vera í samræmi við það sem ég myntist á hér áður að ég hafi heyrt félagsþroska hafa farið aftur, en af hverju, eru áherslur í uppeldi breyttar? Skyldi þetta hjálpa, mér finnst andrúmsloft verða annað í kennslunni, ég fæ traust og aðrir nemendur fá traust. Barn er barn.